به مناسبت ۲۰ سالگی Mac OS X: سیستم عاملی که کامپیوترهای اپل را متحول کرد

اپل بیست سال قبل (۲۴ مارس ۲۰۰۱)، نخستین نسخه عمومی Mac OS X و جانشین سیستم عامل کلاسیک Mac OS را به بازار ارائه کرد. معروفیت این نسخه که Chettah نام داشت، به خاطر رابط کاربری آکوا (Aqua) بود و در قسمت‌های مختلف سیستم عامل، از پنجره‌ها گرفته تا دکمه‌ها، ردپایی از آب به چشم می‌خورد.

دیروز، ۲۴ مارس ۲۰۲۱، بیستمین سالگرد ارائه Mac OS X بود. سیستم عامل اپل در طول این دو دهه تغییرات زیادی کرده است، اما این Mac OS X بود که اپل به کمک آن توانست از یک کمپانی در شرف شکست خوردن به یکی از موفق‌ترین کمپانی‌های جهان تبدیل شود.

Mac OS X، ژانویه ۲۰۰۰ در رویداد Macworld Expo معرفی شد. «استیو جابز»، مدیرعامل وقت اپل در مراسم پرده برداری گفت که «مک او اس تِن با سادگی‌اش کاربران معمولی و با قدرتش حرفه‌ای‌ها را به وجد می‌آورد» و اضافه کرد که این نسخه «مهم‌ترین نرم افزار» اپل از زمان ارائه نخستین نسخه سیستم عامل مکینتاش در سال ۱۹۸۴ به شمار می‌رود.رابط کاربری آکوا، توانایی داک را معرفی کرد که دسترسی به اپلیکیشن‌ها و اسناد را آسان‌تر می‌کرد. علاوه بر این، نسخه بازطراحی گردیده اپلیکیشن فایندر (Finder) را در خود داشت که برای سازماندهی و مدیریت بهتر فایل‌ها به کار می‌رفت. یکی از فراموش نشدنی‌ترین ویژگی‌های رابط کاربری آکوا، ظاهر چشم نواز بود که در آن المان‌های مختلف و دکمه‌ها شبیه قطره‌های آب طراحی گردیده بودند.یکی از توانایی‌های کاربردی مک او اس ۱۰، سیستم مدیریت پیشرفته انرژی بود که به لپ تاپ‌های سری iBook و PowerBook اجازه می‌داد تا به طور آنی از وضعیت Sleep بیدار شوند. از دیگر ویژگی‌های این نسخه می‌توان به سیستم مدیریت حافظه فعال و موتور گرافیکی Quartz 2D اپل برای «خلق جلوه‌های خارق العاده گرافیکی» و پشتیبانی از فونت‌های بیشتر اشاره کرد. روی این نسخه نرم افزارهای QuickTime 5، iMovie 2، iTunes و AppleWorks (برنامه گسترش بهره‌وری اپل در آن زمان) به طور پیش‌فرض نصب گردیده بود.مک او اس ۱۰ مبتنی بر سیستم عامل داروین (Darwin) پیشرفت داده گردیده بود و از بسیاری از اپلیکیشن‌های Mac OS پشتیبانی می‌کرد، اما پیشرفت دهندگان باید برنامه‌های خود را  به توصیه اپل برای آن «تنظیم» می‌کردند، به همین دلیل اپل تصمیم گرفت نسخه آزمایشی را در بازه ۱۲ ماهه منتشر کرده و در نهایت نسخه اصلی را برای فروش قرار دهد.Mac OS X در ابتدای ارائه، ۱۲۹ دلار قیمت داشت و زمانی روانه بازار می‌شد که اپل هنوز از مشتریان بابت بروزرسانی‌های Mac پول می‌گرفت. البته آپدیت‌های مک با گذشت سال‌ها ارزان‌تر گردیدند تا اینکه اپل سرانجام سال ۲۰۱۳ دریافت هزینه را متوقف کرد.مک او اس ۱۰ در همان ابتدای ارائه از مشکلات جدی در پایداری رنج می‌برد که شرکت کوپرتینونشین باید هر چه زودتر آن‌ها را برطرف می‌کرد. اپل تنها شش ماه بعد، Mac OS X 10.1 با اسم رمز Puma را روانه بازار کرد و از آن زمان تاکنون نسخه‌های تازه مک را مبتنی بر همان نسخه ۲۰۰۱ اصلی منتشر کرده هست.تابستان سال ۲۰۱۲ و با پرده برداری از نسخه Mountain Lion، کلمه Mac از ابتدای سیستم عامل اپل پاک گردید و به OS X تغییر نام داد. این نسخه طراحی مینیمال داشت و اپل با آن سعی کرد تا از طراحی اسکیومورفیک (شبیه‌سازی المان‌های واقعی در دنیای مجازی) فاصله بگیرد. Mountain Lion همراه با iOS 7 منتشر گردید که به عقیده بسیاری بزرگترین تغییر ظاهری برای سیستم عامل آیفون‌ها را به ارمغان آورد.اپل دوباره در سال ۲۰۱۳ و با پرده برداری از OS X Mavericks، تغییر بزرگ دیگری در اسم سیستم عامل خود داد. Mavericks، نخستین نسخه Mac OS X بود که اسم گربه‌های بزرگ را یدک نمی‌کشید. اپل از نام اعضای خانواده گربه‌های بزرگ (سرده پلنگ‌مثل‌ها شامل ببر، شیر، جگوار، پلنگ و پلنگ برفی) از Mac OS X 10.0 (چیتا) تا 10.8 (شیر کوهی) استفاده کرده بود.آخرین تغییر چشمگیر در نام‌گذاری سیستم عامل مک، سال ۲۰۱۶ رخ داد و اپل با پاک X از اسم سیستم عامل خود، macOS 10.12 Sierra را معرفی کرد تا کلمه macOS همخوانی بیشتری با iOS داشته باشد. تاکنون چندین نسخه از macOS از جمله Catalina و Sierra منتشر گردیده و نسخه فعلی Big Sur (منطقه‌ای کوهستانی در کالیفرنیا) نام دارد.macOS Big Sur بزرگ‌ترین بروزرسانی ظاهری برای سیستم عامل مک از زمان Mac OS X شمرده می‌شود و در آن تقریباً تمام المان‌های گرافیکی، از زاویه گوشه پنجره‌ها گرفته تا رنگ‌ها و طراحی آیکن‌های داک، تغییر یافته‌اند. اپل با این نسخه می‌خواهد حس طراوت و آشنایی را با هم القا کند و این نکته را در داک شفاف‌تر، آیکن‌های تغییریافته و متحول گردیدن صداها می‌توان دید.طراحی قسمت Notification Center نیز در Big Sur تغییر یافته و حالا کاربر دسترسی بهتری به تنظیمات Control Center دارد. این نسخه علاوه بر این بروزرسانی‌های مهمی برای اپ‌های سافاری، پیام رسان، نقشه و غیره به همراه آورده هست. macOS 12 اواخر سال جاری میلادی به بازار خواهد آمد و با اینکه پیش‌بینی می‌شود از لحاظ ظاهری تفاوت چشمگیری با Big Sur نداشته باشد، احتمالاً چندین توانایی تازه معرفی خواهد کرد.